رسانه های هند در بخشهای چاپ و نشر، رادیو، تلویزیون، فیلم و شبکه اینترنتی بطور گسترده در سراسر هند فعال هستند. بخش عمده آن در دست بخش خصوصی و بخش بسیار کمی تحت نظر دولت هند است. بازار رسانه های هند بزرگترین بازار جهان است بیش از یکصد میلیون نسخه روزنامه در هفتاد هزار عنوان هر روز در سراسر هند به زبانهای مختلف این کشور انتشار مییابد و بیش از پانصد شبکه تلویزیونی که هفتاد کانال خبری را در بر دارد سراسر هند را تحت پوشش قرار داده است.
رسانه های چاپی در هند :
اولین روزنامه مهم و فراگیر هند بنام بنگال گزت در تاریخ 1780 میلادی زیر نظر حکومت محلی انگلستان در ایالت بنگال و شهر کلکته انتشار یافت. در پی آن روزنامه های کلکته گزت، ایندیا گزت و مدرس کونر 1785 و بمبئی هرالد در سال 1822 به زبان گجراتی انتشار یافت. روزنامه تایمز آف ایندیا قدیمیترین روزنامه در حال چاپ آسیاست که در سال 1838میلادی تحت عنوان بمبئی تایمز و ژورنال بازرگانی توسط کمپانی بنت کولمن انتشار یافت. این کمپانی در سال 1961 چاپ روزنامه تایمز اقتصادی را بطور مستقل آغاز کرد. بزرگترین کمپانی ههای رسان های چاپی، گروه تایمز آف ایندیا، ایندین اکسپرس، هندوستان تایمز، هندو و آناندا بازار پاتریکا جزو مهمترین ارباب رسانهای هند هستند .بزرگترین رسانه هند تایمز آف ایندیا است. این رسانه دارای شانزده انتشارات، پانزده چاپخانه، پنجاه و پنج مرکز فروش، هفت هزار نفر کارمند، پنج روزنامه سراسری که نزدیک به چهل و سه میلیون کپی روزانه منتشر میکند. دو مجله اصلی و بیست و نه مجله فرعی که 2468شهر را مورد پوشش قرار میدهد. تایمز همچنین دارای سی و دو مرکز رادیویی، دو کانال تلویزیونی خبری و یک کانال شیوه زندگی دارد. در آمد سالانه این گروه یک میلیارد دلار است.
رادیو در هند :
در سال 1927 میلادی رادیو به عنوان ابزار جدید رسانه در هند معرفی شد و در عرض سه سال یعنی سال 1930میلادی بطور فراگیر مورد استفاده قرار گرفت و شبکه سراسری رادیوی هند شکل گرفت در سال 1937میلادی رادیوی هند به عنوان رادیو سراسری هند در همه مناطق هند قابل دسترسی شد. اولین رادیوی خصوصی توسط آقای گوپال سوامی در سال 1936 میلادی در شهر میسور ایالت کارناتاکا راه اندازی شد اسم این کانال آکاش وانی است و در حال حاضر نیز در سیستم رسانههای هند فعال است آکاش به معنی آسمان و وانی به معنای صدا است و در کل به معنای صدای آسمانی است.
تلویزیون در هند :
تلویزیون در سال 1959 میلادی با پخش زمان محدودی بعنوان بخشی از شبکه رادیو سراسری هند آغاز شد و از سال 1965 بصورت پخش کامل جایگاه خود را در میان رسانههای هند باز کرد و تحت عنوان دوردارشان همواره با رادیو سراسری هند زیر نظر وزارت اطلاعات و رسانه های هند قرار گرفت. این شبکه بعنوان تنها شبکه تلویزیونی هند تا سال 1991در سراسر هند و به همه زبانهای این کشور فعالیت میکرد. سال 1991سال بازنگری اقتصاد هند بود و با سیاست گزاری های دولت و مجلس وقت بازار هند از انحصار داخلی بیرون آمد و اجازه دور رقابت به بازار بین المللی و شرکتهای چند ملیتی داده شد که در همه سیستم های اقتصادی هند سرمایه گذاری نمایند. اولین شبکه ها مانند سی.ان.ان، بی بی سی، سی ان بی سی (کانال اقتصادی) و پی.تی.وی و بدنبال آن روبرت مردوخ با شبکه کانالهای استار به هند وارد شد دوردارشان نیز با توجه به تحولات بزرگ، سیستم جهانی شدن و مدرنیته را پذیرفت و با تاسیس هزار و چهارصد پایگاه در سراسر هند مقام چهارم شبکه تلویزیونی در جهان را بدست آورد علاوه بر کانالهای بینالمللی و دوردارشان، شبکه های خصوصی زیادی در هند بوجود آمد و در کنار شبکه های دیگر در سراسر هند فعالیت میکنند برخی از این شبکه بینالمللی هستند شبکهای.تی.وی از حیدرآباد نزدیک به یکصد و بیست و چهار کشور را تحت پوشش دارد. شبکه زی نیز از مهاراشترا است که در بسیاری از کشورهای عربی، اروپایی و آمریکایی بیننده دارد. این شبکه ها علاوه بر دارا بودن زبانهای بومی و انگلیسی در موضوعات مختلف مانند خبر، فیلم، برنامه های ورزشی، خانوادگی، اقتصادی و غیره دارای کانالهای ویژهای هستند.
نکته جالب این است که برخی از شبکه های بینالمللی خارجی که در هند فعال هستند از جمله شبکه استار در بیشتر کانالهای خود برنامه های سریال، مستند، مستند داستانی، خبری و ورزشی به زبان هندی و براساس فرهنگ و اجتماع هند پخش میکنند.سایر برنامه های این کانالها که دارای جنبه های فرهنگی غربی است رواج چندانی ندارند. برخی دیگر از کانالهای تلویزیونی هند مربوط به جناح های سیاسی است که تقریبا در هر ایالت و شهرهای بزرگ برنامه های مختلف برای تبلیغ در کنار سایر برنامه ها از جمله خبر و گزارش پخش میکنند.گروه دیگری از کانالهای تلویزیونی صرفاً برای امور دینی و مذهبی است که در آن تنها به موضوعات معنوی، سخنرانیها، پخش زنده مراسم و عبادات پرداخته میشود. به عنوان مثال یک کانال 24ساعته مربوط به آئین سیک، تنها به پخش زنده مراسم و ادعیۀ معبد طلایی شهر امریتسر اختصاص دارد. در نهایت میتوان شبکه های تلویزیونی هند را به دو دسته تقسیم نمود:
1ـ دولتی
2ـ خصوصی
شبکه های دولتی سراسری در هند 10 کانال میباشد و در هر ایالت نیز یک کانال استانی وجود دارد شبکه های خصوصی نیز به بیش از 500شبکه میرسد که به صورت متنوع برنامه پخش مینمایند.
حتما بخوانید : سبک زندگی و فرهنگ هند – مسیحیت ، سیک و بودا در هند
سینمای هند :
بزرگترین سینمای جهان به لحاظ تولید، سینمای هند است. با توجه به تنوع فرهنگ و زبان، صنعت سینمای هند به چهارده قسمت تقسیم میگردد که شامل: سینمای آسام، بنگالی، بوجپوری، گجراتی، هندی، مرآتی، کُنکاری، اوریا، پنجابی، کاناددا، مالایام، تلگو، تولو و تامیل می باشد . براساس آمار در سال 2010میلادی مجموعاً 1274 فیلم در کشور هندوستان تولید شده است. سهم فیلم های هندی در این میان تنها 215 فیلم بوده است. و چهار زبان جنوب هند تعداد 631 فیلم تولید کرده بودند. فیلمهای تولید هند در بازار جهانی نیز سهم ویژهای دارند اکثر کشورهای جنوب و شرق آسیا، جنوب و مرکز آفریقا، اروپا، امریکا و جنوب آمریکا و نیز استرالیا بازار خوب سینمای هند هستند.
با اختراع صنعت سینما توسط برادران لومیر در سال 1895م. در شهر لندن در مدت زمان کوتاهی سراسر اروپا را سینما فرا گرفت و یک سال بعد اولین فیلم در سال 1896در بمبئی به نمایش گذاشته شد. اولین فیلم هند به نام شری پوندالیک توسط دادا صاحب توم در ماه می 1912بر روی پرده رفت و یک سال بعد در سال 1913 جا اولین فیلم بلند سینمایی توسط دادا صاحب فالک به نام را هانش چندرا ساخته شد. در این فیلم که به زبان مرآتی ساخته شده بود نقش زنان را هنرپیشگان مرد بازی کردند. همچنین اولین تهیه کننده بزرگ سینمای هند که به طور میانگین سالانه ده فیلم سینمایی را تولید و توزیع میکرد جمشید جی فارام جی مادان در کلکته بود. فیلم عالم آرا اولین فیلم ناطق سینمای هند توسط اردشیر ایرانی در ماه مارس سال 1931به روی پرده رفت. اولین تهیه کننده فیلم های ناطق هند است که به زبانهای مختلف در همان سال فیلم های مهمی از جمله کالی داس را ساخت. در دهه 30قرن بیستم میلادی موسیقی و رقص به صحنه سینما وارد شد و بسرعت جزء لاینفک سینما شد. اولین فیلم ها از این سری ایندرا سابها و دیوی دیویانی را میتوان نام برد. اولین فیلم توقیف شده سینمای هند ورات ساخته آر.اس.ای چودهری است که توسط حاکمان وقت انگلستان در سال 1930 توقیف و سانسور شد زیرا در آن هنرمندان هندی دارای نقشهای رهبری مردم بودند. دوران طلایی سینمای هند به گفته تاریخدانان و متخصصان سینما از دهه چهل تا آخر دهه شصت
نقر بیستم بوده است. فیلمسازان بزرگ هند و در راس آن ساتیا جیت رای سینمای هند را در عالم هنری به سینمای جهانی تبدیل کردند. وی علاوه بر ساخت فیلمهای بزرگی که در تاریخ سینمای هند ابدی شدهاند برای رشد فرهنگ سینما و عرضه فیلم های فرهنگی و هنری و نه تجاری، فدراسیون انجمنهای سینمایی هند را برای اولین بار در کلکته تأسیس کرد که هم اکنون این انجمنها در سراسر هند فعالیت میکنند